Dziś na blogu LegalGeek.pl – artykuł gościnny. Ponieważ Legal Geek sam spotkał się ostatnio z trudnym tematem weksli – postanowił zasięgnąć porady kogoś kto wekslami żyje. Tomek – w ramach gościnnego wpisu na blogu Legal Geeka – zgodził się podzielić swoją wiedzą również z Wami. Mamy nadzieje, że wiedza ta będzie dla Was przydatna!
Drogi Geeku, zapewne kiedy zobaczyłeś słowo „weksel” w tytule tego wpisu stwierdziłeś – nuda. Jeśli jednak masz w sobie tyle odwagi aby czytać dalej, a może po prostu chcesz się czuć bezpiecznie kiedy bank, przy zaciąganiu kredytu lub „braniu” leasingu, podsunie Ci niemal czystą kartkę ze złowrogo wyglądającym słowem „WEKSEL” w nagłówku – zyskasz wiedzę, która pozwoli Ci spać spokojniej, nie bojąc się o dorobek całego życia, który przez jeden źle wystawiony weksel możesz stracić.
Kiedy używa się weksli?
Nie będę męczył Cię teorią z prawa wekslowego – od razu przejdźmy do konkretów. Co prawda weksel ma wiele zastosowań i przede wszystkim jest środkiem płatniczym – jednak obecnie najczęściej używany jest jako zabezpieczenie roszczeń finansowych, które mogą powstać w przyszłości. W założeniu ma on przyspieszyć dochodzenie środków należnych wierzycielowi, w sytuacji gdy jego wystawca np. przestanie spłacać kredyt. Właśnie na tej funkcji kaucyjnej / gwarancyjnej dziś się skupimy. Jeśli spotkasz się z wekslem, to najpewniej w jednej z czterech poniższych sytuacji:
1) jeśli będziesz brał duży kredyt (np. >100 000 zł)
2) jeśli będziesz chciał skorzystać z leasingu
3) jeśli będziesz korzystać z dotacji
4) jeśli będziesz zamierzał wynająć biuro lub mieszkanie (zamiast kaucji wręczasz weksel)
Jestem niemal przekonany, że będzie to weksel in blanco – niestety, w swojej najgorszej postaci – będący wekslem gołym. I o ile w dobrze przygotowanym wekslu in blanco nie ma nic złego – o tyle weksli gołych należy unikać jak ognia! Dlaczego? Dlatego, że podpisując weksel goły równie dobrze możesz podpisać czystą kartkę papieru. Ja bym czystej kartki nie podpisał i Tobie też nie radzę.
Czym jest weksel goły?
Weksel goły jest najpowszechniejszą formą weksla in blanco, czyli takiego, któremu brakuje jakiegoś z wymaganych prawem wekslowym elementów. Powszechnie przyjęło się, że weksel in blanco to taki, który nie opiewa na żadną sumę, ale w praktyce może to być każdy inny element – np. data zapłaty lub osoba, na której rzecz dokonasz zapłaty. Czego brakuje wekslowi in blanco będącemu wekslem gołym? Wszystkiego poza podpisem wystawcy. No dobra, trochę koloryzuje – najczęściej jest jeszcze słowo „Weksel” – uzupełnienie reszty zostawia się wierzycielowi (w świecie weksli taki wierzyciel nazywa się remitentem).
Oto przykład weksla gołego, którego powinieneś unikać:
Dlaczego weksel goły jest niebezpieczny?
Weksel z założenia ma działać szybko. Może się zdarzyć, że np. nieuczciwy kontrahent sprzeda komuś Twój weksel, albo uczciwy urzędnik po prostu zgubi Twój weksel. Weksle giną, gubią się, itp. Weksel goły może trafić w niepowołane ręce i zostać wypełniony na dowolną kwotę, a Ty nie będziesz miał bardzo utrudnione możliwości obrony. Co jeśli ktoś ten zagubiony weksel wypełni na kwotę np. miliona złotych i zażąda zapłaty? Niestety – ale zanim zdążysz się wybronić (jeśli zdążysz) to komornik już dawno będzie miał zlicytowany cały Twój majątek. Sam przyznasz – nie jest to ciekawa perspektywa.
Może się również zdarzyć, że Twój wierzyciel stwierdzi, że ma jeszcze inne roszczenia wobec Ciebie i np. zamiast na kilka tysięcy złotych wypełni weksel na kwotę znacznie większą. Jeśli wręczyłeś weksel goły – w zasadzie nie masz żadnych możliwości obrony. Może się okazać, że przez weksel, który miał zabezpieczyć 5 000zł pożyczki będziesz musiał spłacać 5 milionów długu.
Ale przecież mam deklarację wekslową!
Tak? To przyjrzyj się jej dobrze. Ile widzisz na niej podpisów? Najczęściej zobaczysz tylko swój. Co oznacza, że remitent, który otrzymał od Ciebie weksel do niczego nie jest zobowiązany. W zasadzie może wypełnić weksel dowolnie. Jeśli wierzyciel nie zobowiązał się do niczego w deklaracji i nie potwierdził tego swym podpisem – jej wartość jest bliska zeru. Przy czym podpisu pracownika banku w miejscu oznaczonym „potwierdzam własnoręczne złożenie podpisu” – nie traktuj jako zobowiązania banku do przestrzegania deklaracji wekslowej. W prawie wekslowym nie ma czegoś takiego jak „deklaracja wekslowa”. Jest porozumienie wekslowe – o czym dalej. Porozumienie oznacza zgodę obu stron na określone w nim warunki.
To może lepiej nie wystawiać weksli?
W żadnym wypadku! Moim zdaniem dobrze wystawiony weksel jest bardzo przydatnym instrumentem i naprawdę warto używać weksli. O przydatności weksla niech świadczy fakt, że w obecnej formie funkcjonuje on od kilkuset lat (polskie prawo wekslowe pochodzi z 1936 roku).
Myślę jednak, że argumentem, który najskuteczniej przekona Cię do weksli jako zabezpieczenia np. dotacji czy umowy jest to, że weksel jest po prostu najtańszą formą zabezpieczenia. Forma ta jest powszechnie stosowana np. zamiast gwarancji bankowych czy kaucji. Jeśli będziesz miał do wyboru: zamrozić kilka tysięcy złotych na cudzym rachunku bankowym lub wystawić weksel to co wybierzesz? Ja wybrałbym weksel, bo mogę nadal swobodnie obracać swoją gotówką. Zakładam, że Ty również wybierzesz weksel – jeśli jednak zamierzasz to zrobić – wystaw go mądrze, aby za 2-3 lata nie wrócił do Ciebie niczym źle zaprogramowany pocisk Tomahawk. Jeśli wiesz jak wystawić weksel – nie masz się czego bać! Nie demonizujmy weksli tylko dlatego, że ich nie znamy.
Jak bezpiecznie wystawić weksel in blanco?
Jak już wspomniałem – weksel jest naprawdę praktycznym narzędziem, które bardzo przydaje się w obrocie gospodarczym. Dlatego też warto wiedzieć jak go bezpiecznie wystawić. Tak wygląda bezpieczna wersja weksla in blanco (awers):
A na rewersie powinna znaleźć się informacja o podpisanym porozumieniu wekslowym lub umowie, którą weksel zabezpiecza.
Co powinno być na wekslu in blanco?
Oto kilka cech bezpiecznego weksla in blanco, mającego stanowić zabezpieczenie np. pożyczki, które sprawiają, że zabezpiecza on interes zarówno wierzyciela przyjmującego weksel, jak i dłużnika, który go wystawia:
- Oznaczenie remitenta – czyli osoby, której za weksel zapłacisz. Np. jeśli bierzesz kredyt w banku „Super Bank S.A.” to na wekslu powinna być klauzula „zapłacę za ten weksel na rzecz << Super Bank S.A. >>”. Jeśli weksel zginie – będzie wiadomo komu pierwotnie został wręczony.
- „Nie na zlecenie” – jeśli weksel ma mieć funkcję gwarancyjną, a nie płatniczą – na wekslu powinna znaleźć się taka klauzula. Co ona oznacza? Weksel nią opatrzony nie może zostać przeniesiony przez tzw. indos. Aby nie zanudzać Cię prawniczym wywodem – utrudnia ona przeniesienie weksla na inną osobę i tzw. puszczenie weksla w obieg. W ten sposób minimalizujesz ryzyko użycia weksla przez osobę do tego nieuprawnioną.
- Informacja o gwarancyjnym (lub kaucyjnym) charakterze weksla – zobowiązania wekslowe z zasady oderwane są od innych relacji prawnych (np. umowy kredytu). Jeśli więc wręczasz weksel na zabezpieczenie realizacji takiej umowy – informacja o tym powinna znaleźć się na wekslu. W wypadku gdyby wierzyciel wypełnił weksel na kwotę 10x większą – ułatwisz sobie wykazywanie, że nie taki był cel wręczenia weksla. Przy czym dodanie do weksla słów „kaucyjny” lub „gwarancyjny” w żadnym wypadku – wbrew niektórym twierdzeniom – nie pozbawia weksla abstrakcyjnego charakteru i nie wpływa na bezwarunkowe przyrzeczenie zapłaty. Dlatego remitenci nie powinni obawiać się nazywania weksli po imieniu – czyli np. klauzuli „weksel gwarancyjny”.
- Informacja (na rewersie weksla) o umowie, którą weksel zabezpiecza – rewers, czyli druga strona weksla może być wykorzystana do wskazania okoliczności w jakich weksel został wystawiony. Dlatego też powinna się tam znaleźć informacja o tym czemu wystawiłeś weksle – np. „weksel gwarancyjny na zabezpieczenie umowy leasingu nr 345/2015”. Dzięki temu będziesz mógł łatwo wykazać, że weksel został źle wypełniony – np. powinien być na 10 000zł, a został wpisany na nim 1 000 000 zł. Dwa zera, a robi różnicę. Jeśli do weksla obok umowy głównej (umowa kredytu, leasingu) zostało również podpisane porozumienie wekslowe – możesz to wskazać na jego odwrocie.
- Porozumienie wekslowe – zazwyczaj błędnie nazywane deklaracją wekslową. O ile jednostronna deklaracja wekslowa jest wymysłem niekompetentnych remitentów, o tyle prawo wekslowe zna instytucję „porozumienia wekslowego” (art. 10 prawa wekslowego). Porozumienie jak sama nazwa wskazuje stanowi ustalenia obu stron co do wypełnienia weksla, np. określa maksymalną kwotę na jaką weksel może zostać wypełniony, czy też termin w jakim masz dokonać zapłaty za weksel przedstawiony Ci do wykupu. Porozumienie dla swej skuteczności powinno być podpisane przez obie strony. Przy czym moim zdaniem zawieranie porozumienia wekslowego – nie jest konieczne, jeśli weksel wyposażyłeś w pozostałe cztery elementy. Zawsze jednak lepiej porozumienie mieć 😉 Oczywiście pod porozumieniem powinien się podpisać również ten, kto weksel przyjmuje – i to nie tylko „poświadczając” Twój podpis.
Bank nie zgadza się na zmiany w wekslu i co dalej?
Nie dziwi mnie to – takie mają procedury. Jeśli jednak doczytałeś mój artykuł do tego miejsca to masz nad bankiem olbrzymią przewagę – masz wiedzę, której zapewne nie ma obsługujący Cię bankowiec. On o wekslu wie teraz znacznie mniej od Ciebie. Gdyby mu ktoś mówił, że konieczne są zmiany w konfiguracji Wielkiego Zderzacza Hadronów – też by się nie zgadzał, bo pewnie nie ma o tym bladego pojęcia (chyba, że akurat jest fizykiem-pasjonatem). Jednak poziom abstrakcji weksel – zderzacz hadronów dla przeciętnego bankowca jest mniej więcej taki sam.
Dlatego też przedstaw bankierowi swoje argumenty, wskaż jakie są Twoje obawy i pokaż, że zabezpieczając siebie nie pogarszasz pozycji banku – o ile oczywiście zamiary banku są uczciwe. Jeśli trzeba – wydrukuj nawet ten tekst. A na koniec zapytaj Twojego bankiera czy on podpisałby czystą kartkę, bo tym jest weksel goły. Chyba znasz odpowiedź.
Z doświadczenia wiem, że w pierwszej fazie próby zmiany treści weksla zawsze, ale to zawsze, spotykają się z odmową – natomiast upór i postawienie sprawy w sposób zero-jedynkowy (zmieniamy albo nie podpisuję) w 99% przypadków kończy się pozytywnie. Parafrazując dewizę komandosów: Kto negocjuje – zwycięża!
Pamiętaj, że źle wystawiony weksel może napsuć Ci wiele krwi. Z drugiej strony – wystarczy pamiętać o kilku zasadach, aby spać spokojniej. Weksle nie są straszne – to tylko niewiedza je demonizuje. Ja używam weksli bardzo chętnie, np. przyjmując w nich płatności. To naprawdę fajna sprawa!
Powodzenia!
